ارگانیک بدون الزام قانونی چه عواقبی خواهد داشت؟

 به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد بازرگانی، باتوجه به اینکه آیین نامه سلامت غذا از 16 مهر 1399 در یک مهلت شش ماهه در حال بازنگری است و افزون بر سازمان ها و وزارتخانه های موظف، نهادها و گروه های اجتماعی و علمی در صدد اصلاح امور امنیت و ایمنی غذا در کشور هستند ضمن تجلیل از گفتگوهای پیرامون سند دانش بنیان امنیت غذایی کشور که به سفارش شورای انقلاب فرهنگی، امید که گفتگوهای مستمر در قالب عالمانه، بین المللی و تجربه شده آنالیز ریسک نهادینه و جریان تمدن ساز با نگاه بلند منطقه ای شکل گیرد.

باید باور کرد که شاخص های امنیت غذا و شاخص های ایمنی و سلامت غذا نسبت به نیم قرن گذشته تحول یافته است.  میزان توجه به تولید، عرضه و صادرات محصولات ارگانیک و سطح نظم در این مقوله شاخصی برای اهتمام عملی مردمان و نهادهای یک منطقه به پایداری اکولوژیک، ایمنی، کیفیت و سلامت غذا است.

نظم و نظام جهانی حاکم بر تولید و عرضه محصولات ارگانیک در قرنی از مرحله اول به مرحله سوم رسیده است و organic 3.0 چهره جهان شمولی به خود گرفته است و خارج از این سمفونی جهانی نمی توان نقش ایفا کرد و اگر گروهی بخواهند ساز دیگری بزنند، از منافع مادی و معنوی آن بی بهره یا کم بهره خواهند شد.

یکی از الزامات این حرکت برای کشور، تصویب یک خط قانون در مسوول شمردن نهاد حقوقی یا افراد حقیقی در بکارگیری کلمه "ارگانیک" است تا نتوانند نوع بدل یا متقلبانه آن را به بهانه مختلف و گاه سامانه های مجعول ترویج دهند و حتی به گفتمان غالب تبدیل نمایند.  متاسفانه از سال 2018 در کتاب جهان ارگانیک، وضعیت ایران به Non fully implemented تغییر وضعیت داده و حاکی از رصد جدی تحرکات درست و غلط بازیگران این عرصه در کشور و منطقه از طرف بازی گردانان این بازار صد میلیارد یورویی هستیم، تا احتمالا بهانه ای بیابند و هزینه افزایی نمایند.  همانطور که روسیه با تصویب قانون ارگانیک و اجرای آن از سال 2021 به طور حرفه ای قصد دارد سهمی از بازارهای جهانی، منطقه ای و ملی ارگانیک را تصاحب کند ،تا دیر نشده، ایران نیاز با توجه به ویزگی های منحصر به فرد خود بجای مشغول شدن به لوگوها و سامانه های غیر معتبر آزمون نشده، به بازارهای منطقه ای و بین المللی و الزامات آن عالمانه و حرفه ای تن در دهد.  چین تقریبا همزمان با ایران از سال 2000 وارد بازار جهانی ارگانیک شد ولی با حضور منسجم در محافل و مجالس علمی و فنی ارگانیک، الزامات دشوار آن را برآورده کرد و حدود 6 درصد این بازار جهانی با ارزش و افتخار ویژه را تصاحب کرده است و پس از اروپا و آمریکا هریک حدود 45 درصد، در مقام سوم قرار دارد و آماده بهره برداری از بازاری است که اروپا قصد دارد تا سال 2030 به 25 درصد گسترش دهد، در حالیکه در داخل کشور به دلایل مختلف این فرصت را از دست داده ایم و با عزم های کوچک و حمایت از بدل ارگانیک، مفاهیم مساله ساز مثل سالم و گواهی شده، حتی تولیدکنندگان واقعی ارگانیک را در خطر هزینه مضاعف و ارزیابی های مضاعف واردکنندگان قرار داده ایم؛ در حالیکه ترکیه و هند از این شرایط بهترین استفاده را برده اند و بیشترین تعداد کشاورز ارگانیک را بر اساس معیارهای بین المللی و نه برای نمایش موقت در بازارهای داخلی و میادین میوه و تره بار خود دارند.

به هرحال ماجرایی که بر ارگانیک و علاقمندان واقعی آن گذشت، شنیدنی است و از مراحل اولیه شوق، حتی انکار، تمایل گروهی، احساس ضرورت، برنامه ریزی به  مرحله سرمایه­گذاری مادی و معنوی رسیده است؛ اما بدل، رقیب و خلاء قانون ارگانیک، سرنوشت چندگانه پیش روی این حرکت در ایران گشوده است و در معرض آزمون ها و تصمیمات دشوار قرار دارد. حال یا باید یا ز جان گذشت یا ز جانان!

اگر آن را همچون ایران گپ و گواهی محصول سالم همچنان به استانداردهای ملی بسپارد در حد چند صد گواهی که عمدتا نه ارزش صادرات دارند و نه حتی مزیتی در بازارهای داخلی درجا خواهد زد و کل هزینه آن یا عمده هزینه آن و آزمایشات مضاعف و غیر ضرور آن را نیز ادارات دولتی از بیت المال باید بپردازند.

به نظر راه شایسته و توصیه شده علمای این رشته که محدود هم هستند، پذیرش الزامات تجارب جهانی در این زمینه و عدم تکرار تجارب تلخ و مکرر افراد حقیقی و حقوقی کم اطلاع در این زمینه است.  ابتدا با یک خط قانون باید بپزیریم که "ارگانیک" مقرراتی بر آن حاکم است که در استاندارد های ملی در دوره ارگانیک 3 نباید به دنبال آن گشت و در کلاسی فوق کلاس استاندارد جاری کشورها مطرح است. این راه جبران مافات را در بر دارد و می تواند صادرات و افتخار در پی داشته باشد.  در غیر اینصورت دو گانگی در مسیر ارگانیک کشور سبب بسته شدن بازارهای فعلی به روی تولیدکنندگان و صادرکنندگان جدی و از دست رفتن فرصت ایران برای اثرگذاری در ارگانیک منطقه تا اطلاع ثانوی خواهد شد.

کشور همسایه، ترکیه، قانون ارگانیک دارد، لذا تقلب اشخاص و حتی دولتی را به حداقل رسانده و از ارزش افزوده صادرات ارگانیک بیش از نیم میلیون هکتار کشت ارگانیک (حدود پنجاه برابر ایران) حداکثر بهره را در خلاء حضور شایسته ایران و محصولات غنی از آفتاب درخشانش می برد.  در حالیکه حتی تشکلها و ساختارهای علمی و اجتماعی به جای سوال از سرنوشت سهم معمول یک درصدی ایران از بازار صد میلیارد یورویی ارگانیک، درگیر حاشیه و/ یا خنثی کردن اقدامات ساده انگارانه، خارج از قالب قابل قبول بین المللی و نمایشی افراد حقیقی و حقوقی هستند که توان علمی و حتی جرات فنی حضور در محافل داخلی و بین المللی ارگانیک را نداشته اند؛ رمزگشائی از این نظم­جهانی در قالب حقوقی و نظم جدید جهانی ارگانیک در قالب تفاهم شده بین المللی، نه تنها زمینه ساماندهی به ساختارهای متعدد و معمول عرصه ایمنی غذا در کشور و منطقه را فراهم می­نماید، بلکه زمینه مواجه منسجم با ریسکهای غذا را از مسیر توافق شده و بین المللی آنالیز ریسک هموار خواهد کرد.  و چه بسا زمینه را برای افزایش سهم تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی در اروپای سال 2030 که ارگانیک را در بازارهای خود به 25 درصد خواهد رساند، فراهم کند.  چین با دو دهه تلاش مستمر و حضور در مجامع بین المللی ارگانیک و تمکین اصول بین المللی این علم و این بازار، به 6 درصد این بازار متشکل و حساس دسترسی یافته است.

در هر حال، حدود ده هزار هکتار کشاورزی ارگانیک حتی با احتساب منابع طبیعی و مرتعی 80000 هکتار در تراز برنامه اولیه راهبردی کشاورزی ارگانیک با افق تبدیل 1 درصد محصولات خام و فرآورده­های گیاهی و دامی به ارگانیک، حداقل در حد متوسط جهانی، نیست.  تقویت نیروی انسانی، تشکلهای علمی و اجتماعی بصورت فردی، ملی و منطقه ای شرط این نظم آفرینی پربرکت است. اگر 1970 را آغاز مرحله ارگانیک 0 / 2 و نظم آفرینی با استانداردهای خصوصی، تنظیم جامعه و پذیرش جهانی بدانیم، ارگانیک 0 / 3 را از 2010 یا 2015 دوره گذار گسترده و گامی بسوی پایداری تولید و مصرف ارگانیک و از طرفی نوآوری در این مسیر تلقی می کنند.  البته خلاء ساختار شایسته و پاسخگو تحقیق و توسعه ارگانیک مشابه FiBL در بخش دولتی و/یا خصوصی ایران با نگاه منطقه ای کماکان پابرجاست.

  محمدرضا رضاپناه- رییس اتحادیه انجمن های علوم گیاه‌پزشکی ایران

انتهای‌پیام/